ΕΙΝΑΙ ΔΥΝΑΤΗ ΜΙΑ ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΕΡΕΙΠΙΩΝ;

"Ξύπνησα με το μαρμάρινο τούτο κεφάλι στα χέρια / που μου εξαντλεί τους αγκώνες και δεν ξέρω πού να τ' ακουμπήσω". Οι στίχοι αυτοί του Σεφέρη θα συνόψιζαν καίρια τη σχεδόν εναγώνια σχέση μας με τη χαμένη και ξανακερδισμένη αρχαιότητα. Από τα προεπαναστατικά ήδη χρόνια η εθνική ιδέα θέσπισε την επανασύνδεση με τους αρχαίους προγόνους, επιβάλλοντας μια συνέχεια η οποία είχε από αιώνες διακοπεί: η κατίσχυση του χριστιανικού και του αυτοκρατορικού παραδείγματος ακύρωσαν τη δύναμη της αναφοράς στους αρχαίους. Μια αντίστροφη πορεία ανάκτησης της αρχαιότητας είχε δρομολογήσει ο ουμανισμός, στο Βυζάντιο πρώτα και στη συνέχεια στη Δύση, ωστόσο η ένταξη της πλειονότητας των Ελλήνων στον οθωμανικό κόσμο έθεσε σε διαφορετική βάση τις διεργασίες συγκρότησης της συλλογικής μνήμης.