ΕΝΤΑ ΓΚΑΜΠΛΕΡ (No 67)

Η Έντα Γκάμπλερ του Χένρικ Ίψεν είναι ένα ρεαλιστικό έργο χωρίς έκδηλο κοινωνικό προβληματισμό. Αναφέρεται πριν απ’ όλα και πάνω απ’ όλα σ’ έναν άνθρωπο, όχι σε μια ιδέα· σ’ έναν άνθρωπο που είναι καμωμένος από μυστήριο, από το κακό αυτό καθαυτό, και που συνάμα σκορπίζει απλόχερα γοητεία και χάρη. Ωστόσο, το κοινωνικό υπόστρωμα του έργου, η κριτική της κοινωνίας, είναι παρόντα και τα δύο σαν στοιχεία μέσα στο έργο, αρκεί να δει κανείς κάτω από την επιφάνεια. Γιατί η Έντα Γκάμπλερ είναι και μια διεισδυτική εξερεύνηση του βασικού κοινωνικού προβλήματος που δέσποζε τον καιρό του Ίψεν, όπως δεσπόζει ακόμα και σήμερα με διαφορετικό τρόπο – τη θέση και τον ρόλο των γυναικών στον σύγχρονο κόσμο. Η Έντα Γκάμπλερ, λοιπόν, είναι μια βίαιη επίθεση στην κοινωνική συμβατικότητα και στον κομφορμισμό της καλής συμπεριφοράς και της ευπρέπειας.

Η Έντα Γκάμπλερ δεν έχει καμιά ηθική ιδέα· έχει μόνο ρομαντικές. Είναι μια τυπική φιγούρα του 19ου αιώνα, που πέφτει στην άβυσσο ανάμεσα στα ιδανικά που δεν επιβάλλει στον εαυτό της και στις αλήθειες που ακόμα δεν ανακάλυψε. Το αποτέλεσμα είναι πως, παρόλο που έχει φαντασία και μια έντονη δίψα για την ομορφιά, δεν έχει συνείδηση ούτε πίστη: πανέξυπνη, ενεργητική, γεμάτη προσωπική γοητεία, παραμένει εντούτοις αδύναμη, ζηλόφθονη, αυθάδης, σκληρή από διαμαρτυρία ενάντια στην ευτυχία των άλλων, σατανική μες στην απέχθεια που νιώθει για καθετί μη καλλιτεχνικό –ανθρώπους και πράγματα– καβγατζού και άγρια από αντίδραση στην ατολμία της. [Bernard Shaw]