ΓΛΩΣΣΑ, ΜΑΓΕΙΑ, ΤΕΛΕΤΟΥΡΓΙΑ

Ο άνθρωπος δεν είναι μονάχα κατασκευαστής επιστημονικών υποθέσεων. Είναι ταυτόχρονα κι ένα τελετουργικό πλάσμα. Και όποιος αποτυγχάνει ν' αναγνωρίσει αυτή τη δεύτερη διάσταση του πνεύματός του έχει στρεβλή εικόνα εκείνου που ονομάζουμε πολιτισμός. Αφήνει στην ουσία απ' έξω δύο από τις σημαντικότερες πτυχές του: τη θρησκεία και την τέχνη, και φυσικά όλα εκείνα τα κομμάτια της καθημερινής ζωής που σχετίζονται αμέσως ή εμμέσως με αυτές.
Μα πώς είναι δυνατόν να αγνοεί κανείς αυτές τις διαστάσεις; Δε χρειάζεται δα ιδιαίτερη οξυδέρκεια για να τις αναγνωρίσει. Ωστόσο η αναγνώριση της τελετουργικής διάστασης του ανθρώπου δεν αρκεί για να μας οδηγήσει στην κατανόησή της. Αν η θεώρησή της γίνεται μέσα από μιαν εσφαλμένη οπτική, το αποτέλεσμα θα είναι η παρανόηση, όσο ειλικρινείς και φιλότιμες προσπάθειες κι αν καταβάλλουμε.
Ως τυπικό δείγμα μιας τέτοιας αποτυχημένης προσέγγισης θεωρούσε ο Wittgenstein την επιβλητική δωδεκάτομη ανθρωπολογική πραγματεία του βρεταννού ανθρωπολόγου Sir James George Frazer To χρυσό κλωνί: Μια μελέτη των χώρων της μαγείας και της θρησκείας. Χιλιάδες λεπτομερείς περιγραφές πρωτογόνων εθίμων, αφηγήσεις θρύλων, αναζητήσεις μιας ολόκληρης ζωής, μέσα από ταξίδια και ενδελεχή μελέτη γραπτών μαρτυριών - ένας πραγματικός θησαυρός γνώσεων τοποθετημένων σε εσφαλμένη βάση: Η τελετουργική διάσταση του ανθρώπου δεν είναι παρά το προοίμιο που μας οδηγεί στον πυρήνα του πολιτισμού του: την επιστημονική γνώση. Κατά τον Frazer οι δυστυχείς πρόγονοί μας τελετουργούσαν λόγω αγνοίας, οι χοροί τους, οι μαγικές ιεροτελεστίες και οι θυσίες τους ήταν οι πρώτες (προφανώς λανθασμένες) προσπάθειες εξήγησης και ελέγχου των φυσικών φαινομένων. Ενώ εμείς που γνωρίζουμε τις σωστές εξηγήσεις δεν έχουμε ανάγκη τέτοιων υποκαταστάτων της επιστήμης. Κι αν τυχόν θρησκευόμαστε, ερωτευόμαστε ή καλλιτεχνούμε, είμαστε, συμπερασματικά, τόσο πρωτόγονοι, όσο και οι άγριοι που ο Frazer περιγράφει. "Ο Frazer είναι πολύ πιο άγριος από τους περισσότερους αγρίους του, διότι εκείνους δεν τους χω