Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΚΑΤΑ ΤΟΝ 19Ο ΑΙΩΝΑ

Η μελέτη της ελληνικής αγροτικής οικονομίας και κοινωνίας στηριζόταν μέχρι σήμερα στην επιλεκτική και ασυστηματοποίητη χρησιμοποίηση μέρους μόνο των δημοσιευθέντων κατά το 19ο αιώνα ποσοτικών δεδομένων, επειδή τα στοιχεία αυτά ήταν διάσπαρτα σε δυσπρόσιτες πηγές ή λάνθαναν και παρέμεναν αναξιοποίητα από τους μελετητές. Στο βιβλίο αυτό ο συγγραφέας, χρησιμοποιώντας τις στατιστικές της γεωργίας και της κτηνοτροφίας των ετών 1860, 1887 και 1911, σγκεντρώνει και εκδίδει σε παράρτημα στο σύνολό τους τα δεδομένα αυτά, αφού διόρθωσε, όπου χρειάστηκε τα τυπογραφικά και άλλα λάθη των πρωτότυπων εκδόσεων και συγκρότησε μια πλήρη και συνεκτική βάση δεδομένων. Συσχετίζοντας μεταξύ τους τα υπάρχοντα στοιχεία αναδυκνύει την περιφερειακή διάσταση των αγροτικών δομών στο νότιο ελλαδικό χώρο και συγκροτεί πλήρεις σειρές σχετικές με τον όγκο, την αξία και την παραγωγικότητα της γεωργικής οικονομίας κατά την περίοδο 1830-1912. Γίνεται έτσι φανερό ότι, παρά την επέκταση του όγκου της παραγωγής και τις θεσμικές μεταρρυθμίσεις των εγγείων σχέσεων, η τεχνολογική στασιμότητα σε συνδυασμό με τους υψηλούς δείκτες δημογραφικής αύξησης, εγκλώβισαν την ύπαιθρο σε μια ενδεικτική δημοσιοοικονομική διάθρωση. Η ελαστικότητα της οικογενειακής αγροτικής εκμετάλλευσης τής επέτρεψε να συγκρατήσει το δημογραφικό της πλεόνασμα, με αποτέλεσμα κάθε πρόσθετη μονάδα εργασίας να έχει στη διάθεσή της λιγότερους πόρους και, κατά συνέπεια, μετά τα μέσα του 19ου αιώνα, το οριακό κόστος από κάθε πρόσθετη μονάδα εργασίας στην ύπαιθρο να υπερβαίνει το οριακό όφελος. Με δεδομένη τη σχετική στασιμότητα των γεωργικών τεχνικών, η πληθυσμιακή επέκταση και η υπάρχουσα αγροτική διάθρωση είχαν οδηγήσει το δημοσιο-οικονομικό σύστημα σε κορεσμό.