Η παρούσα μελέτη, η οποία περιλαμβάνει την έκδοση πρωτογενών πηγών, συγκεκριμένως 158 λυτών εγγράφων της περιόδου 1876-1912, προερχομένων από τη Μητρόπολη Βοδενών (στην δικαιοδοσία της οποίας ανήκαν οι καζάδες Βοδενών, Γενιτσών και Γευγελής, με έδρα τα Βοδενά, δηλ. τη σημερινή Έδεσσα και κυριώτερα κέντρα, πέραν αυτής τα Γιαννιτσά, τη Γουμένισσα και τη Γευγελή), εντάσσεται στο πλαίσιο των ερευνητικών - επιστημονικών ενδιαφερόντων και ενασχολήσεών μου, σχετικώς με τη νεώτερη εκκλησιαστική ιστορία και γραμματεία της Ελλάδος. Μέσα από τη μελέτη των εγγράφων αυτών, αναδύεται η εθνική και κοινωνική προσφορά της Εκκλησίας κατά την περίοδο του Μακεδονικού Αγώνα. Ο ρόλος της Εκκλησίας ως παράγων εθνικής και κοινωνικής ανελίξεως υπήρξε ιδιαίτερα σπουδαίος, αφού πρωτοστάτησε, καλύπτοντας πολλές φορές το κενό που δημιουργούνταν από την αδυναμία του ελεύθερου ελληνικού κράτους να ενισχύσει αποφασιστικά τα υπόδουλα τμήματα του ελληνισμού. [...] (Από τον πρόλογο του συγγραφέα) Προλογικό σημείωμα Πρόλογος Συντομογραφίες - Συντμήσεις Εισαγωγή Γενικές πληροφορίες για τα έγγραφα Το ιστορικό πλαίσιο Η θεματολογία των εγγράφων Εξισλαμισμοί Αγώνας εναντίον των σχισματικών Προστασία ανθρωπίνων δικαιωμάτων από τις αυθαιρεσίες των οθωμανών Μέριμνα για την παιδεία Διευθέτηση θεμάτων διοικητικής, λειτουργικής και ποιμαντικής φύσεως Αστικές υποθέσεις - πιστοποιητικά αγαμίας Φιλανθρωπική μέριμνα Ανταλλαγή κοινωνικών φιλοφρονήσεων και ευχών Τα Έγγραφα Συμπεράσματα Βιβλιογραφία Πίνακας μετονομασίας τοπωνυμίων και αποδόσεως οθωμανικών όρων στη νέα ελληνική