Η ΤΑΡΑΧΗ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ

Δεκατέσσερα δοκίμια για τις τύχες της έκφρασης απέναντι στην ταραχή των ανθρωπίνων, από το δημοτικό τραγούδι ως τον Καβάφη, τον Μαβίλη, τον Τέλλο Άγρα και τον Ελύτη, από τον Ουίλλιαμ Μπλαίηκ ώς την Έμιλυ Ντίκινσον, τον Ουίλλιαμ Μπάτλερ Γέητς, τον Ρόμπερτ Φρόστ και τον Φίλιπ Λάρκιν, από τη στήλη της Αμφαρέτης ώς τον Σαίξπηρ και τον Πρίμο Λέβι.

Οι υπερβολές των ποιητών, που ψηλαφούν το φθαρμένο ύφασμα του κόσμου εκεί όπου είναι ακόμα λαμπερό, στον έρωτα, τη φιλία, τη βαθιά αλληλεγγύη των ανθρώπων και ο κατεδαφιστικός γέλως, όπου ακούγονται τα κουδούνια του γελωτοποιού αλλά και το μαστίγιο της σάτιρας, ίσως αυτές οι δυναμικά αντίρροπες στάσεις να κατεβαίνουν στο ίδιο βάθος πόνου και απορίας και να ενεργοποιούνται από τον ίδιο ηθικό πυρήνα: μια τραγική αντίληψη του κόσμου, η οποία συνομιλεί βαθύτερα με αυτό που η βλοσυρή φιλοσοφία δυσκολεύεται να αναγνωρίσει - το τρομαχτικό ηθικό κύρος της τύχης στις υποθέσεις των ανθρώπων. Δεν αλλάζει σε τίποτε αν την τύχη αυτή την ονομάσουμε χρησμό, μοίρα η πεπρωμένο ούτε ωφελεί να διαπιστώσουμε, όπως το ακούμε στις "Τραχίνιες, κουδέν τούτων ο τι μη Ζευς": δεν υπάρχει τίποτε σ' όλα αυτά που να μην είναι Δίας, δηλαδή εκ θεού. Δεν ωφελεί, γιατί, όπως παρατηρεί ο Ουίλλιαμς, η φράση απλώς καταγράφει την ανεξήγητη αναγκαιότητα, μιαν αναγκαιότητα που μπορεί βεβαίως να αποδοθεί στη δράση των θεών, αλλά, σ' αυτή την περίπτωση, σε θεούς που ούτε εξηγήσεις δίνουν ούτε την παραμικρή σημασία στον πόνο που προκαλούν.