Η ΤΕΧΝΗ ΣΤΟΝ ΚΑΙΡΟ ΤΗΣ ΠΛΟΥΤΟΚΡΑΤΙΑΣ (No 14)

Θα τολμούσα να ξεκινήσω κάπως ανορθόδοξα αυτό το προλογικό σημείωμα με έναν θεωρητικό συλλογισμό. Στη μακρά ιστορία των αγώνων για σοσιαλισμό στην Ευρώπη, υπήρξαν, αδρομερώς, δύο τύπου επιχειρηματολογίας για τη θεμελίωση της αναγκαιότητάς του: μία γνωσιολογικού τύπου, που ανήγγελλε τον σοσιαλιστικό μετασχηματισμό της κοινωνίας ως συνέπεια ενός αντικειμενικού νόμου κίνησης της ιστορίας, του οποίου τη γνώση αξίωνε ο θεωρητικός και μία ηθικοπρακτικού τύπου, που έβλεπε τον σοσιαλισμό ως απαίτηση ή πρόταγμα των ίδιων των δρώντων υποκειμένων, τη μόνη η οποία εκπλήρωνε το κριτήριο της ισότητας/αμοιβαιότητας ως ανυποχώρητο ηθικό αίτημα. Και οι δύο τύποι επιχειρηματολογίας ανιχνεύονται στη σκέψη του Μαρξ, κάποτε σε αντιφατική σχέση μεταξύ τους - και είναι αυτοί από τους οποίους πήγασαν, άλλωστε, δύο αναγνωρίσιμες γραμμές ερμηνείας: εκείνες που λέμε, αδρομερώς και πάλι, ντετερμινιστική και/ή βολονταριστική. Σπανίως όμως θα βρούμε, ανατρέχοντας στην επαναστατική φιλολογία, ένα ρητά εκφρασμένο αισθητικό επιχείρημα υπέρ της αναγκαιότητας του σοσιαλισμού. Πώς θα ήταν αυτό; Υποστηρίζω ότι ο άνθρωπος που διατύπωσε ένα τέτοιο επιχείρημα στη μέγιστη καθαρότητά του, και μάλιστα νωρίς στην ιστορία του κινήματος, ήταν ο βικτωριανός καλλιτέχνης, λόγιος και κοινωνικός αναμορφωτής William Morris.