Ο ΑΠΟΗΧΟΣ ΤΩΝ ΣΟΦΙΣΤΙΚΩΝ ΣΥΖΗΤΗΣΕΩΝ ΣΤΟ "ΦΙΛΟΚΤΗΤΗ" ΤΟΥ ΣΟΦΟΚΛΗ

Το ανά χείρας πόνημα γεννήθηκε από την ανάγκη να μελετήσουμε συστηματικά τον απόηχο των σοφιστικών συζητήσεων στο "Φιλοκτήτη" του Σοφοκλή. Τα κεφάλαια του ανά χείρας βιβλίου επικεντρώνονται στην εξονυχιστική επισκόπηση των δραματικών δρωμένων υπό το πρίσμα των κεντρικότατων στη σοφιστική προβληματική ζητημάτων του νόμου και της φύσεως, της διττής υφής της ρητορικής πειθούς, της κοινωνικής θεωρίας των σοφιστών και του περίφημου σοφιστικού σχετικισμού. Τα πορίσματα της επιχειρούμενης ανάλυσης μας οδηγούν σε μια καινοφανή και ολιστική πρόσληψη των ρόλων που διαδραματίζουν οι τραγικοί ήρωες: ο Οδυσσέας δεν είναι πια ο εκπρόσωπος της στρεψόδικης και δολερής φενάκης, που μετέρχεται τα πλέον απατηλά σοφιστικά τεχνάσματα, για να χειραγωγήσει το βασανισμένο Φιλοκτήτη στην εξυπηρέτηση των πολιτικών σκοπιμοτήτων που ο ίδιος προωθεί. Ούτε η συμπεριφορά του Νεοπτόλεμου είναι δυνατόν να κατανοηθεί ικανοποιητικά αν μετέλθουμε τα απλοϊκά, ηθικολογικά εργαλεία των παραδοσιακών ερμηνευτικών προσεγγίσεων αποδίδοντάς του μονοδιάστατα χαρακτηριστικά, όπως αυτά της αγνότητας, της ειλικρίνειας και της εντιμότητας του εφήβου που αντιστρατεύεται την πολιτική και κοινωνική συμβατικότητα. Η ολοκληρωμένη μελέτη της προβληματικής, όπως προκύπτει από τα σωζόμενα αποσπάσματα των σοφιστών, μας εξωθεί στη διατύπωση της διαπίστωσης ότι τόσο η θέση του Οδυσσέα όσο και η ρητορική πειθώ, που αναπτύχθηκε και προωθήθηκε από το Νεοπτόλεμο, απηχούν σοφιστικές αντιλήψεις. Ακόμη πιο ριζοσπαστική και ενδιαφέρουσα είναι η παρατήρηση ότι η τελική θέση του Νεοπτόλεμου, η οποία ευοδώθηκε στους εξόδιους στίχους του δράματος, αντανακλά τη σύνθεση των ανθρωπιστικών αρχών που εμπεριέχονται στο πρωταγόρειο ρητό άνθρωπος μέτρον πραγμάτων με το πατριωτικό χρέος - σύνθεση που ευοδώνεται με την αρωγή των όψιμα αναδυθεισών σοφιστικών αξιών της ομόνοιας, της συλλογικότητας και της χρησιμότητας.