Ο ΦΟΒΟΣ ΤΩΝ ΜΑΖΩΝ, ΣΠΙΝΟΖΑ-ΜΑΡΞ-ΦΟΥΚΩ

Το παρόν βιβλίο του γάλλου φιλοσόφου Ετιέν Μπαλιμπάρ περιλαμβάνει δύο εκτενή άρθρα, εκ των οποίων το πρώτο αφορά την πολιτική φιλοσοφία του Σπινόζα και το δεύτερο τη θεωρητική σχέση του Φουκώ με τον Μαρξ. Εκ πρώτης όψεως, τα δύο κείμενα δεν σχετίζονται άμεσα, ωστόσο έχουν μεγάλη συνάφεια ως προς τη στόχευσή τους. Το κοινό στοιχείο τους είναι, βεβαίως, η πολιτική, ενώ το ειδικότερο μοτίβο που τα συνδέει από φιλοσοφική σκοπιά είναι το ζήτημα της διαλεκτικής ή, καλύτερα, το ζητούμενο μιας διαλεκτικής ανοιχτής, εποικοδομητικής και μη τελεολογικής. Σήμερα είναι προφανής η σημασία μιας διαλεκτικής τέτοιου τύπου για μια φιλοσοφία που ενδιαφέρεται να σκεφτεί στον ορίζοντα που χάραξε ο μαρξισμός, ή μάλλον στον ανοιχτό ορίζοντα του μεταμαρξισμού, όπως τον περιγράφει ο ίδιος ο Μπαλιμπάρ. "Μεταμαρξισμός" με τη διπλή έννοια του όρου: αφενός, μετά τον Μαρξ και την παράδοση του μαρξισμού, δηλαδή συνεχίζοντας στην ίδια κατεύθυνση. αφετέρου, μετά την εξάντληση του μαρξισμού, δηλαδή πέραν των ορίων του, εμπλουτίζοντάς τον με διαφορετικές προσεγγίσεις. Ως προς τα θέματα αυτά, είναι πολύ χρήσιμο να αντιμετωπίσει κανείς με κριτικό τρόπο τα ζητήματα που αναδεικνύει και γονιμοποιεί η προβληματική στοχαστών όπως ο Σπινόζα, ο Μαρξ και ο Φουκώ. Εξ ου και η συνοχή των δύο άρθρων του Μπαλιμπάρ. Άρης Στυλιανού