Ο ΓΚΡΕΚΟ ΚΑΙ Η ΤΕΧΝΗ ΤΗΣ ΕΠΟΧΗΣ ΤΟΥ

Η έκδοση αυτή παρουσιάζει για πρώτη φορά στο ελληνικό κοινό τα ιδιόχειρα σχόλια του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου στην έκδοση των "Βίων" του Τζόρτζο Βαζάρι (Φλωρεντία 1568). Η ελληνική έκδοση στηρίζεται στη μεταγραφή των σημειώσεων που έκανε ο Φερνάντο Μαρίας (ισπανός καθηγητής της Ιστορίας της Τέχνης στο Αυτόνομο Πανεπιστήμιο της Μαδρίτης) και κυκλοφόρησε στην Ισπανία το 1994. Περιλαμβάνει εκτενή εισαγωγή του Νίκου Χατζηνικολάου, καθηγητή της Ιστορίας της Τέχνης στο Πανεπιστήμιο Κρήτης και πραγματοποιήθηκε χάρη στην ευγενή χορηγία του Ιδρύματος Λεβέντη.
Οι Βίοι των πλέον εξαίρετων ζωγράφων, γλυπτών και αρχιτεκτόνων του Τζόρτζο Βαζάρι θεωρούνται βασική αναφορά για την Ιστορία της Τέχνης. Η έκδοσή τους (α' 1550, β' 1568) εντυπωσίασε το σύνολο της Ευρώπης και προκάλεσε από άκριτο θαυμασμό μέχρι περιφρόνηση και μίσος. Επηρέασε καλλιτέχνες και φιλότεχνους και δημιούργησε όσο καμία άλλη έκδοση ορκισμένους εχθρούς και αντιπάλους. Οι αντιδράσεις των καλλιτεχνών εκφράζονταν συνήθως με σχόλια στα περιθώρια των αντιτύπων των Βίων. Ένα έντυπο γεμάτο από δυσανάγνωστες σημειώσεις αγόρασε ο Χαβιέ ντε Σάλας (τότε καθηγητής και διευθυντής του Μουσείου Πράντο) σ' ένα βιβλιοπωλείο του Λονδίνου, στις αρχές της δεκαετίας του '60 χωρίς να γνωρίζει ότι επρόκειτο για σχόλια του Γκρέκο. Μετά από χρόνια κατάφερε να εντοπίσει τον συγγραφέα των σημειώσεων, χάρη σ' ένα σχόλιο γραμμένο από διαφορετικό χέρι που έφερε την υπογραφή "Τριστάν" (όνομα του κυριότερου μαθητή του Θεοτοκόπουλου στο Τολέδο). Τριάντα χρόνια μετά ο Φερνάντο Μαρίας δημοσίευσε το βιβλίο αυτό με την ακριβή μεταγραφή των σημειώσεων του Γκρέκο.
Κατά το Νίκο Χατζηνικολάου "η αξία της έκδοσης του Μαρίας είναι ανυπολόγιστη". Μέσα από τις ιδιόχειρες σημειώσεις που γράφτηκαν στις αρχές της δεκαετίας του 1590 στα περιθώρια των σελίδων των Βίων ο Γκρέκο εκφράζει, μ' ένα μονίμως ειρωνικό ύφος, τις αντιδράσεις του στις εκτιμήσεις και τους ισχυρισμούς της κριτικής της τέχνης της εποχής του όπως αυτή διατυπώνεται από τον Τζόρτζο Βαζάρι. Παράλλ