ΟΙ ΚΑΤΗΧΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΜΙΧΑΗΛ ΧΩΝΙΑΤΗ (No 3)

Ο Μιχαήλ Χωνιάτης (1138-1222) αποτελεί μία από τις πλέον ενδιαφέρουσες περιπτώσεις λογίων ιεραρχών του τέλους της μέσης βυζαντινής περιόδου. Το παρόν βιβλίο, το τρίτο της σειράς Βυζαντινές Πραγματείες, επαναφέρει στο προσκήνιο της επιστημονικής έρευνας τον βίο, την ποιμαντορική δραστηριότητα και τον έντεχνο κατηχητικό λόγο της εξέχουσας αυτής φυσιογνωμίας. Στο πρώτο μέρος του βιβλίου συνοψίζονται και εκτίθενται όλες οι απαραίτητες πληροφορίες για την κατανόηση των διαδρομών του βίου του Χωνιάτη, εντός των οποίων διαμορφώθηκε η πολυσύνθετη προσωπικότητά του. Κατά τον τρόπο αυτόν φωτίζεται και αναδεικνύεται πληρέστατα η ιδιοσυγκρασία του, οι συναναστροφές του, η φιλομάθειά του, η τοποθέτησή του στις κοινωνικές τάσεις των λογίων της εποχής, η συνείδηση του ρόλου του ως επισκόπου και κήρυκα, η ψυχοσύνθεσή του τόσο κατά την εικοσαετή παραμονή του στη μητρόπολη των Αθηνών, όσο και από τη στιγμή που την εγκατέλειψε εξ ανάγκης και περιπλανήθηκε σε άλλους τόπους έως τον θάνατό του. Στο δεύτερο μέρος του βιβλίου μελετάται αρχικά το κατηχητικό είδος λόγου και επιχειρείται μία διαχρονική προσέγγιση της κατηχητικής παραγωγής από τους πρώτους χριστιανικούς χρόνους έως την υστεροβυζαντινή περίοδο. Κατόπιν η έρευνα επικεντρώνεται ειδικότερα στις είκοσι έξι κατηχήσεις που εκφώνησε ο Μιχαήλ Χωνιάτης στον χριστιανικό Παρθενώνα. Κύριο αντικείμενο του δεύτερου μέρους, το οποίο αποτελεί και την ουσιαστική συμβολή του βιβλίου στην έρευνα, αποτελεί η μελέτη της δομής των συγκεκριμένων κατηχήσεων. Με τη θεματική και ερμηνευτική ανάλυση μελετώνται εξονυχιστικά ο τρόπος λειτουργίας και η διαδοχή των θεμάτων που απαρτίζουν εκάστη κατήχηση. Οι κατηχήσεις αναδεικνύονται εντέλει σε εξαίρετο δείγμα έντεχνου λόγου, με τον αρχαϊσμό και τη λογοτεχνικότητά τους να εντυπωσιάζουν τον σύγχρονο αναγνώστη και μελετητή.