ΟΙ ΨΥΧΩΣΕΙΣ. ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ ΤΡΙΤΟ

Δεν ξεπερνούσαν τα τριάντα άτομα οι ψυχίατροι και ψυχολόγοι που παρακολούθησαν στο Παρίσι, στα μέσα της δεκαετίας του '50, το σεμινάριο για τις ψυχώσεις του Ζακ Λακάν. Σήμερα το μελετούν χιλιάδες αναγνώστες, σε πολλές γλώσσες. Το τρίτο σεμινάριο είναι διάβημα μεγάλης επιστημολογικής αξίας: συντελείται σε αυτό η μετάβαση από τη φαινομενολογική θεώρηση των ψυχωτικών εκδηλώσεων, η οποία χαρακτηρίζει τις διάφορες ψυχιατρικές ή ψυχοδυναμικές προσεγγίσεις, στη δομική θεώρηση, σύμφωνα με την οποία η ψύχωση αποτελεί πρωτίστως διαφορετική σχέση με τη γλώσσα, με το σημαίνον. Όπως διδάσκει ο Λακάν, η διαφοροποίηση της ψύχωσης από τη νεύρωση ανάγεται σε άλλη οργάνωση του συμβολικού πεδίου, από την οποία προκύπτει διαφορετική υποκειμενική πρόσληψη της σκέψης και του σώματος. Στην ψύχωση δεν λειτουργεί η συμβολική διάσταση του οιδιποδείου, απουσιάζει ο κανονιστικός ρόλος του Ονόματος του Πατρός, και το υποκείμενο υφίσταται κάποια δικά του στοιχεία ως ξένα ή αινιγματικά: ψευδαισθήσεις, αποπροσωποποίηση, ψυχωτικό άγχος, είναι εκδηλώσεις του αλλότριου στο παραλήρημα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, εδώ, το παρανοϊκό παραλήρημα του Γερμανού δικαστή Σρέμπερ, το οποίο είχε ήδη εμπνεύσει στον Φρόιντ μια συναρπαστική μελέτη. Το σεμινάριο για τις Ψυχώσεις ανήκει στην πρώτη, πολύ δημιουργική, περίοδο της διδασκαλίας του Λακάν, κατά την οποία θέτει τις βάσεις του εννοιολογικού του συστήματος. Είναι ένα από τα πιο "κλινικά" σεμινάρια, διανθισμένο με παραδείγματα από παρουσιάσεις ασθενών και με πολλές γλωσσολογικές, λογοτεχνικές ή φιλοσοφικές αναφορές. Η προσεγμένη μεταφραστική εργασία το καθιστά ιδιαίτερα εύληπτο στον Έλληνα αναγνώστη.