ΟΙ ΘΕΟΛΟΓΙΚΕΣ ΚΑΙ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΕΣ ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΤΗΣ ΠΝΕΥΜΑΤΟΛΟΓΙΑΣ ΒΑΡΛΑΑΜ ΤΟΥ ΚΑΛΑΒΡΟΥ

Υπάρχουν, άραγε, όρια στις νοητικές δυνατότητες του ανθρώπου; Η αποδοχή της θέσης ότι ο άνθρωπος είναι «πεπερασµένο ον», επιδρά «απαξιωτικά» για τον ίδιο και για την πνευµατική του συγκρότηση; Η πίστη στην ύπαρξη του Θεού αποτελεί τροχοπέδη για τη φιλοσοφική σκέψη; Μπορεί ο άνθρωπος να ερµηνεύσει λογικά την χριστιανική πίστη; Τα ερωτήµατα αυτά σκιαγραφούν µία ευρύτερη προβληµατική αναφορικά µε τη σχέση µεταξύ της θεολογίας και της φιλοσοφίας. Η ερευνητική προσέγγιση της εν λόγω προβληµατικής προϋποθέτει, εκτός των άλλων, και την επισταµένη διερεύνηση θεολογικών και φιλοσοφικών έργων. Πολλά από αυτά τα έργα, εµπεριέχονται στην παρούσα µελέτη, στην οποία και επιχειρείται µία ερµηνευτική προσέγγιση των παραπάνω ερωτηµάτων µε κεντρικό «πρωταγωνιστή» µία ιδιαίτερη πνευµατική φυσιογνωµία, τον Βαρλαάµ από την Καλαβρία.

Μέσα από τη µελέτη του εκδοθέντος έργου του Καλαβρού, αλλά και των πηγών που χρησιµοποιεί, ερχόµαστε σε µία «γνωριµία» µε πολλούς θεολόγους και φιλοσόφους (Πατέρες και εκκλησιαστικούς συγγραφείς, Θωµά Ακινάτη, Αυγουστίνο, Πλάτωνα, Αριστοτέλη, Νεοπλατωνικούς κ. α.) µέσα, όµως, από τη δική του «οπτική γωνία».
Η έντονη αντίθεσή του µε τη σχολαστική θεολογία και, συγκεκριµένα, µε το Θωµά Ακινάτη, η συγκρότηση µίας µεθοδικής αντιλατινικής απολογητικής µε βάση τη χρήση σηµαντικών πηγών από την πατερική και τη φιλοσοφική γραµµατεία και η θεολογική σύγκρουσή του µε τον άγιο Γρηγόριο Παλαµά, αποτελούν µερικά, µόνο, στοιχεία που κεντρίζουν το ενδιαφέρον για τη δράση και για το έργο του γενικότερα. Πνεύµα εξαιρετικά πολυσχιδές και σύνθετο, προκαλεί το σύγχρονο µελετητή για µία πιο εµπεριστατωµένη µατιά στη θεολογική και φιλοσοφική σκέψη του, η οποία δίνει µία ξεχωριστή διάσταση στη διαλεκτική σχέση µεταξύ της θεολογίας και της φιλοσοφίας.