ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ

Η "Στρατιωτική Γεωγραφία" των ομόρων της Ελλάδος επαρχιών του λοχαγού Βασίλειου Νικολαΐδη (1851) αποτελεί το προϊόν της πρώτης επίσημης και μυστικής αποστολής στα διεκδικούμενα εδάφη της Ευρωπαϊκής Τουρκίας· δηλαδή σε μια terra incognita την οποία κληρονομικώ δικαίω διεκδικεί ο ελληνικός εθνικισμός και της οποίας η αποκρυπτογράφηση είχε συντελεστεί σε μεγάλο βαθμό από την Ευρώπη. Οι πολιτικές εξελίξεις της δεκαετίας που προηγήθηκε του 1850, όταν ο Νικολαΐδης κατοπτεύει τις όμορες επαρχίες, έθεταν εκ των πραγμάτων επιτακτικά το ζήτημα της γνώσης του χώρου, του διεκδικούμενου από την Ελλάδα χώρου. Όχι πλέον με όρους φιλολογικούς και ιστορικούς, αλλά με όρους φυσικής και πολιτικής γεωγραφίας. Ήταν τότε που είχε αρχίσει να γίνεται συνείδηση στα καθ' ημάς πως "το πειστικώτερον των εθνικών δικαίων επιχείρημα είναι η δύναμις". Σε αυτήν ακριβώς τη συνάφεια, η Στρατιωτική Γεωγραφία του Νικολαΐδη είναι χρήσιμο να ιδωθεί ως μια απόπειρα συγκρότησης της σύγχρονης εθνικής γεωγραφίας της Ελλάδας, με την παραγωγή του εθνικού χώρου να προκύπτει από τις ανάγκες του Βασιλείου για απόκτηση εκείνου που αργότερα θα ονομαζόταν ζωτικός χώρος. Και αν ο λόγιος λοχαγός είναι εκείνος που πιθανώτατα πλάθει τον προσφυή όρο "κοινωνική γραμματική", το έργο του μετά βεβαιότητος συνιστά μια πολύτιμη εφαρμογή της γραμματικής του ελληνικού αλυτρωτισμού.