Μια κάποια παράδοση θέλησε να περιορίσει τον Ξενοφών τα στο ρόλο δευτερεύοντος χρονικογράφου και απομνημονευματογράφου· στην πραγματικότητα, ήταν φιλόσοφος και άνθρωπος της δράσης, υπήρξε ένας από τους πιο αφοσιωμένους μαθητές του Σωκράτη και ανέπτυξε, επιπλέον, πρωτότυπες σκέψεις για την ηθική και τη διαχείριση των πολιτικών πραγμάτων, για την οικονομία και τον πόλεμο (υπήρξε ο ήρωας της Κύρου ανάβασης, κυρίως της καθόδου των Μυρίων). Δεν δίστασε μάλιστα να ανασκευάσει, στο "Συμπόσιό" του, τον περίφημο διάλογο του Πλάτωνα, αναπτύσσοντας εκεί έναν άλλο λόγο περί έρωτος. Ο ίδιος ο Μοντεσκιέ δεν έχει τάχα υποκύψει στα θέλγητρα αυτού του κειμένου, σε σημείο να επαναλαμβάνει ένα μέρος του στο Πνεύμα των νόμων; Η "Απολογία του Σωκράτη" παρουσιάζει τον δάσκαλό του ενώπιον των δικαστών του, αλλά εισάγει τόσες διαφορές σε σχέση με την "Απολογία" του Πλάτωνα, ώστε πρέπει να λάβει κανείς υπόψη και τους δύο διαλόγους για να προσεγγίσει περισσότερο τη μορφή του θεμελιωτή της φιλοσοφίας. Τα κείμενα εκδίδονται με εισαγωγές του σπουδαίου διανοητή Leo Strauss.